تجمع غیریکنواخت رنگدانههای پوست (که اغلب با اصطلاح هیپرپیگمانتاسیون شناخته میشود) یک عارضه پوستی شایع است. لکههای تیره- که به لکههای پیری یا لکههای خورشیدی معروف هستند- معمولا در نواحی صورت، دست یا دیگر بخشهای بدن که به طور مداوم در معرض نور خورشید قرار دارند، ایجاد میشوند.
این مقاله به بررسی انواع مختلف هیپرپیگمانتاسیون و تشریح عوامل ایجاد کننده آن میپردازد. ما در وهله اول به بررسی نحوه جلوگیری از بروز هیپرپیگمانتاسیون میپردازیم و سپس مراحلی که باید جهت درمان قطعی هیپرپیگمانتاسیون صورت گیرد را مرور میکنیم.
هیپرپیگمانتاسیون چیست
هیپرپیگمانتاسیون اصطلاحی است که جهت توصیف نواحی دارای تجمع غیر یکنواخت رنگدانه در پوست استفاده میشود.
عارضه هیپرپیگمانتاسیون به صورت لکه بر روی پوست بروز میکند، به طوری که ظاهر پوست غیر یکنواخت جلوه خواهد کرد.
این لکهها به لکههای پیری یا لکههای خورشیدی معروف هستند و هایپرپیگمنتیشن نیز یکی از اصطلاحات مهم در حوزه عوارض پوستی مهم مانند هیپرپیگمانتاسیون بعد از التهاب یا ملاسما محسوب میشود.
انواع هیپرپیگمانتاسیون پوست
افراد دارای پوست تیره نسبت به افراد دارای پوست روشن معمولا بیشتر تحت تاثیر علائم هایپرپیگمنتیشن قرار دارند زیرا تجمع رنگدانه پوست در این افراد بیشتر است. در ادامه به بررسی انواع هایپرپیگمنتیشن میپردازیم:
– لکههای رنگدانهای مانند لکههای پیری
لکههای رنگدانهای مانند لکههای پیری (که با اصطلاح لکههای خورشیدی نیز شناخته میشوند) به دلیل مواجه با نور خورشید ایجاد میشوند. به همین علت، این عارضه معمولا در نواحی از بدن که به طور مرتب در معرض نور خورشید قرار دارند مانند صورت، گردن، بالای سینه دست و بازو ظاهر میشود. این لکهها کوچک و تیره هستند.
– ملاسما
ملاسما که با اصطلاح کلواسما نیز شناخته میشود عارضهای است که طی آن لکههای بزرگتری از تجمع رنگدانهها بر روی صورت شکل میگیرد.
اگرچه این عارضه هم در مردان و هم در زنان ایجاد میشود، اما ملاسما در زنان رایجتر است؛ تصور بر آن است که ملاسما به دلیل تغییر سطوح هورمونی بروز میکند. ملاسما در 10 تا 15 درصد از زنان باردار و 10 تا 25 درصد از زنانی که داروهای ضد بارداری مصرف میکنند (که گاها به آن ماسک بارداری میگویند) ظاهر میشود.
– هیپرپیگمانتاسیون بعد از التهاب
هیپرپیگمانتاسیون بعد از التهاب زمانی رخ میدهد که یک جراحت یا آسیب دیدگی پوستی التیام مییابد اما ناحیهای صاف بدون رنگ باقی میماند. این عارضه اغلب در افرادی که از آکنه رنج میبرند دیده میشود؛ همچنین این عارضه میتواند در پی انجام جراحیهای زیبایی مانند لایهبرداری پوست، لیزر و لایهبرداری شیمیایی ایجاد شود.
علت هایپرپیگمنتیشن
هایپرپیگمنتیشن به علت افزایش ملانین پوست ایجاد میشود. ملانین یک رنگدانه طبیعی است که به پوست، مو و چشمهای ما رنگ میدهد. مجموعهای از عوامل میتوانند باعث افزایش تولید ملانین شوند، با این حال مواجه با نور خوشید، تاثیرات هورمونی، پیری، و جراحات یا التهاب پوستی اصلیترین عوامل به شمار میروند.
– هایپرپیگمنتیشن و هورمونها
تاثیرات هورمونی اصلیترین عامل نوع خاصی از هیپرپیگمانتاسیون است که با اصطلاح ملاسما یا کلواسما شناخته میشود. این عارضه به ویژه در زنان شایع بوده و احتمالا زمانی رخ میدهد که هورمونهای جنسی زنانه استروژن و پروژسترون باعث تحریک تولید بیش از حد ملانین در هنگام مواجه با نور خورشید میشود.
– جراحات پوستی و التهاب
همانطور که از اسم آن پیداست، هایپرپیگمنتیشن بعد از التهاب به دنبال ایجاد جراحت پوستی یا التهاب مانند بریدگی، سوختگی، مواجه با مواد شیمیایی، آکنه، درماتیت آتوپیک یا پسوریازیس ظاهر میشود. پوست پس از التیام رخم تیره و بیرنگ میشود.
– مواجه با خورشید و هیپرپیگمانتاسیون
مواجه با خورشید عامل اصلی ایجاد هیپرپیگمانتاسیون است زیرا نور خورشید سبب تحریک تولید ملانین میشود. ملانین به عنوان یک ضد آفتاب طبیعی عمل میکند و از شما در برابر اشعههای مضر UV محافظت میکند؛ به همین علت است که افراد خود را در برابر نور خورشید برنزه میکنند. اما مواجه بیش از حد با نور خورشید میتوانید این فرایند را با مشکل مواجه کند و در نتیجه عارضه هیپرپیگمانتاسیون ایجاد شود.
– افزایش سن و پیری
با پیر شدن پوست، تعداد سلولهای تولید کننده ملانین (ملانوسیتها) کاهش مییابد اما سلولهای باقیمانده از لحاظ اندازه بزرگتر میشوند و توزیعشان متمرکزتر صورت میگیرد. این تغییرات فیزیولوژیک سبب افزایش لکههای پیری در افراد بالای چهل سال میشود.
– بیماری و مصرف دارو
هیپرپیگمانتاسیون یکی از علایم برخی بیماریهای خاص مانند بیماریهای خودایمنی و مربوط به گوارشی، اختلالات متابولیک و کمبود ویتامین است.
همچین، این عارضه میتوانند به دلیل مصرف برخی از داروها مانند داروهای شیمی درمانی، آنتی بیوتیکها، داروهای ضد مالاریا و ضد صرع است.
درمان قطعی هیپرپیگمانتاسیون
اگرچه پیشگیری بهترین راهبرد است، اما هنگامی که بر روی پوست شما لکه ظاهر میشود چندین اقدام را میتوان برای محوسازی و جلوگیری از بروز مجدد آنها انجام داد.
– محلولهای زیبایی پوست برای هیپرپیگمانتاسیون
اگر نگران هیپرپیگمانتاسیون هستید، به دنبال استفاده از محصولات مراقب از پوستی باشید که برای درمان این عارضه ساخته شدهاند و اثربخشی آنها به صورت بالینی و مطالعاتی ثابت شده است.
– روشهای درمانی مبتنی بر درماتولوژی
روشهای درمانی مبتنی بر درماتولوژی مانند لایهبردارهای شیمیایی و لیرزدرمانی میتوانند به کاهش هایپرپیگمنتیشن کمک کنند.
لایهبرداری پوست به روش شیمیایی شامل قرار دادن یک محلول شیمیایی بر روی صورت، گردن، و دست جهت لایهبرداری پوست (حذف سلولهای پوستی مرده)، تحریک رشد سلولهای پوستی جدید و ایجاد پوست جدید است.
– درمان قطعی هیپرپیگمانتاسیون با لیزر
لیزردرمانی تاثیر مشابهی دارد، اما فرایند آن با دقت بالاتری انجام میشود زیرا متخصص پوست کنترل بیشتری بر شدت درمان دارد. این روش درمانی شامل هدف قرار دادن نواحی متاثر از بیماری با نور پرانرژی است. لیزردرمانی خفیف تنها بر ناحیه اپیدرم پوست (لایه سطحی) اثر میکند، از طرف دیگر، انوع پرقدرتتر میتوانند به عمقیترین لایههای پوست نیز نفوذ کنند.
– داروی هیدروکینون
متخصصین پوست ممکن است هیدروکینون تجویز کنند که هنوز به عنوان موثرترین درمان قطعی هیپرپیگمانتاسیون محسوب میشود. با این حال، این دارو را میتوان برای بازه کوتاهی استفاده کرد زیرا مانند دیگر اشکال لایهبرداری شیمیایی و لیزردرمانی، میتواند باعث تحریک پوست و در نتیجه ایجاد هیپرپیگمانتاسیون بعد از التهاب، به ویژه در افراد دارای پوست تیرهتر، شود.