آنچه درباره کچلی قارچی یا درماتوفیتوز نمی دانید!

کچلی قارچی به نام‌های مختلفی شناخته می‌شود. لغت‌های پزشکی دیگری که به این بیماری اطلاق می‌شود شامل «کچلی» یا «درماتوفیتوز» است. دیگر نام‌های کچلی قارچی با توجه به قسمتی از بدن که به این نوع عفونت مبتلا می‌شود؛ نام‌گذاری می‌شود. برای مثال اگر پا به این نوع عفونت دچار شود به آن بیماری «پای ورزش‌کاران» می‌گویند.

درماتوفیت ها چیست؟

درماتوفیت‌ها در سه گروه جای می‌گیرند. درماتوفیت‌های انسان‌دوست فقط انسان را به عنوان میزبان خود قبول می‌کنند و منجر به التهاب مزمن و خفیف در شخص می‌شوند. این درماتوفیت‌ها شامل روبروم ترایکوفایتون، منتاگروفایتیس ترایکوفایتون، فلاکوسوم اپیدرموفایتون و تونسورانس ترایکوفایتون هستند.

اندامک‌های حیوان‌دوست معمولا روی بدن حیوانات زندگی می‌کنند و اگر انسان با سگ‌ها، گربه‌ها، پرنده‌ها و حیوانات مزرعه مانند دام‌ها و اسب‌های عفونی‌شده در تماس باشد؛ دچار التهاب‌ می‌شود. این گروه درماتوفیت‌ها شامل میکروسپوروم کنیس و وروکوسوم ترایکوفایتون هستند.

گونه‌های ژئوفیلیک، خاک دوست هستند اما در بدن انسان‌ها و حیوان‌ها هم مشاهده شده‌اند. این گونه از قارچ‌ها التهاب قابل‌توجهی ایجاد می‌کنند که منجر به زخم شدن ناحیه مورد نظر می‌شود. ‌مایکروسپوروم جیپسیوم در این دسته جای می‌گیرد.

کچلی قارچی

درماتوفیتوز نوعی عفونت پوستی است که توسط نوعی قارچ ایجاد می‌شود. در این بیماری کهیرهایی به شکل دایره (حلقه) روی پوست ایجاد می‌شود که معمولا قرمز است و می‌خارد. هر کسی می‌تواند به این بیماری مبتلا شود. قارچی که باعث ابتلا به این عفونت می‌شود؛ روی پوست، سطوح و لوازم افراد خانواده (لباس‌ها، حوله‌ها و رخت‌خواب، تشک، ملافه و…) زندگی می‌کند.

علت کچلی قارچی

سه نوع قارچ مختلف می‌توانند باعث ابتلا به کچلی قارچی شوند: ترایکوفایتون، مایکروسپوروم و اپیدرموفایتون. این احتمال وجود دارد که این قارچ‌ها برای مدت طولانی به عنوان هاگ در خاک زندگی کنند. اگر انسان‌ها و حیوان‌ها در تماس مستقیم با این خاک باشند؛ ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.

هم‌چنین این نوع عفونت می‌تواند از راه تماس با انسان‌ها یا افراد آلوده منتقل شود. این عفونت معمولا در بین کودکان و با به اشتراک گذاشتن مواردی که قارچ را در خود جای داده است، شیوع می‌یابد.

انواع درماتوفیتوز

انواع مختلف قارچ‌ها می‌توانند منجر به ایجاد کچلی قارچی شوند. پزشکان با توجه به عضوی از بدن که مبتلا به این نوع عفونت می‌شود؛ نام‌های مختلفی برای این بیماری در نظر می‌گیرند:

– عفونت قارچی پوست سر (کچلی سر)

 معمولا این بیماری با پوسته پوسته شدن پوست سر آغاز می‌شود و به ایجاد لکه‌های کچلی که پوسته پوسته شده و خارش دارد؛ ختم می‌شود. ابتلا به این بیماری در میان کودکان بسیار رایج است.

– قارچ کچلی بدن

معمولا این عفونت روی بدن به شکل لکه‌های دایره مانندی بروز می‌کند.

– قارچ کچلی کشاله ران یا خارش ژوک (تینیا کروریس)

این نام به نوعی از عفونت قارچی نسبت داده می‌شود که پوست نواحی کشاله ران یا قسمت داخلی آن و باسن را مبتلا می‌کند. این بیماری بیشتر برای مردان و پسرهای نوجوان پیش می‌آید.

– بیماری پای ورزش‌کاران (کچلی پا)

 نام رایجی که برای عفونت قارچی پا به کار برده می‌شود، بیماری پای ورزش‌کاران است. معمولا افرادی به این بیماری مبتلا می‌شوند که در مکان‌های عمومی که امکان انتقال عفونت وجود دارد؛ با پای برهنه راه می‌روند (مکان‌هایی مانند رختکن‌ها، دوش رختکن‌ها و استخرهای شنا).

مراحل ابتلا به کچلی قارچی

در لحظه‌ای که قارچ بدنتان را عفونی می‌کند؛ نمی‌توانید نشانه‌های کچلی را مشاهده کنید. ممکن است حدود دو هفته طول بکشد تا شما متوجه نشانه‌های خاصی شوید. برخی از مراحل قابل مشاهده درماتوفیتوز شامل موارد زیر است:

– مرحله اول

احتمال دارد در این مرحله متوجه لکه پوستی قرمز یا صورتی رنگی شوید که تحریک شده است. بعضی وقت‌ها ممکن است ظاهر این لکه بسیار خشک و ناهموار باشد (اما لزوما به شکل کچلی نیست).

– مرحله ثانویه

در این مرحله نوعی از جراحت قابل مشاهده است که در حال رشد کردن و بزرگ شدن است. ممکن است مرکز ناحیه‌ای که کهیر زده، سالم به نظر بیاید اما اطراف ناحیه زبر و ناهموار باشد.

از آن‌جایی که این کچلی قارچی بسیار مسری است؛ باید با اولین نشانه‌هایی که مشاهده می‌کنید، نسبت به درمان آن اقدام کنید. اگر این کار را نکنید، ممکن است این بیماری منتقل شده یا شدیدتر شود.

تشخیص درماتوفیتوز

معمولا کهیرهای دایره‌مانند دیگر با عفونت‌های مرتبط با کچلی اشتباه گرفته می‌شوند. از موارد رایجی که معمولا با کچلی اشتباه گرفته می‌شوند؛ می‌توان به اگزما و پسوریازیس پوست سر اشاره کرد. کل بدن دچار پیتریازیس ورسیکالر می‌شود اما قارچ کاندیدا فقط به صورت کهیرهای مارپیچ برای بیماران سال‌خورده یا مبتلا به بیماری‌های سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن یا بیماران مبتلا به دیابت یا بیمارانی که آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند، پیش می‌آید.

اگر بخواهید با مصرف داروهای استروئید موضعی، کچلی را درمان کنید؛ ممکن است باعث سردرگمی شوید. چون مصرف این داروها باعث می‌شود که میزان زبری پوست این بیماری کمتر شود ولی التهاب بیشتری وجود داشته باشد. هم‌چنین مصرف استروئید باعث می‌شود لبه محدوده کهیر «فعال‌» باشد و مرکز این ناحیه «غیرفعال» بماند (کچلی مبهم). تشخیص بالینی این بیماری کار سختی است اما اگر امکان‌پذیر باشد؛ باید قسمتی از ناحیه عفونی‌شده تراشیده و قارچ‌شناسی شود. دیگر عفونت‌های قارچی شبیه کچلی نیستند. دیگر بیماری‌هایی که باید مدنظر قرار گیرند، شامل موارد زیر هستند:

• درماتیت تماسی
• درماتیت سبوره‌ای
• عرق‌سوزی
• اریتراسما
• میکوزیس فینگوئید
• ریزش سکه‌ای مو

بیماری‌های مرتبط

ابتلا به دیابت، بیماری‌های سرکوب‌کننده ایمنی بدن، آتوپی و سندرم کوشینگ از جمله بیماری‌هایی هستند که با درماتوفیتوز مرتبط و همراه هستند.

درمان قارچ های پوستی

برای درمان بیشتر بیماری‌های عفونی پوستی باید دو بار در روز روی ناحیه مورد نظر، کرم ایمیدازول بمالید. این درمان باید تا یک یا دو هفته پس از بهبود پوست ادامه یابد. از جمله داروهای ضد قارچ رایج برای درمان درماتوفیتوز در انسان می‌توان موارد زیر را نام برد:

• کلوترمازول
• اکونازول
• کتوکنازول
• میکونازول

یکی از راه‌های درمانی جایگزین استفاده از کرم تربینافین است. اگر چه ممکن است کمی گران باشد اما معمولا فقط باید به مدت یک هفته و به صورت موضعی از آن استفاده کنید. این روش استفاده را با روش استفاده از ایمیدازول مقایسه کنید. کرم ایمیدازول را باید حداقل به مدت 4 هفته مصرف کنید. اگر با مصرف این کرم، عفونت بهبود نیافت؛ دوباره آزمایش قارچ‌شناسی بدهید و اگر نتیجه منفی بود، روند تشخیص را دوباره تکرار کنید. افراد کمتر از 12 سال نباید از این کرم استفاده کنند.

• کلوتریمازول یا میکونازول معمولا برای زنان باردار یا شیرده تجویز می‌شود.

دیگر داروهای ضد قارچی برای درمان درماتوفیتوز در انسان شامل موارد زیر هستند:

• گریزئوفولوین (اسپری)
• سالیسیک اسید
• دکنوات
• پماد ترکیبی اسید بنزوئیک (پماد ویتفیلد) : در برخی موارد از این پماد برای درمان عفونت‌های کچلی استفاده می‌شود اما به طور کلی این گزینه درمانی کمتر از دیگر گزینه‌های درمانی مورد قبول است.
• تولنافتات: این دارو معمولا برای درمان بیماری پای ورزش‌کاران تجویز می‌شود و می‌توان بدون نسخه آن را تهیه کرد.

معمولا برای درمان این گونه عفونت‌ها از داروهای حاوی کورتیکواستروئید استفاده نمی‌شود اما اگر میزان التهاب پوستی زیاد باشد؛ ممکن است از این داروها نیز استفاده شود. این گونه داروها فقط باید به مدت یک هفته مصرف شوند. بدیهی است که نباید از استروئیدهای موضعی به تنهایی برای درمان استفاده کرد.

نکاتی درباره درمان قارچ پوستی

• می‌توانید فعالیت‌های ورزشی و روزمره خود را ادامه دهید.
• تا حد امکان در رختکن‌ها و مکان‌های عمومی با پای برهنه راه نروید.
• درمان‌های سیستمیک دارویی برای درمان کچلی سر و عفونت قارچی ناخن مناسب است (اگرچه می‌توان از داروهای موضعی ناخن مانند آمورولفین یا تیوکونازول در بیماری ناخن دیستال محدود استفاده کرد). هم‌چنین درمان‌های سیستمیک دارویی برای بیماری‌های جدی‌تر نیز کاربرد دارد. هم‌چنین اگر روش‌های درمانی موضعی کارساز یا مناسب نباشد، می‌توان از چنین راه‌های درمانی بهره برد. قبل از شروع درمان خوراکی باید از پوست نمونه‌برداری شود:
• مصرف روزانه 250 میلی‌گرم تربینافین به مدت 2 هفته (نهایتا 6 هفته).
• دو بار در روز مصرف 100 میلی‌گرم ایتراکونازول به مدت یک هفته (در صورت مصرف داروی دوز بالا حدود یک هفته و در صورت مصرف داروی دوز پایین حدود سی روز). ایتراکونازول را می‌توان به صورت پالسی تجویز کرد و مصرف این دارو به تربینافین ترجیح داده می شود. در صورت تردید در تشخیص صحیح ممکن است نیاز به ارجاع باشد.

هم‌چنین باید موارد زیر را به خاطر بسپارید:

• قرص‌های گریزئوفولوین هنوز موجود است اما سایر داروهای ضد قارچ تا حد زیادی جایگزین این دارو شده است. البته هم‌چنان از این دارو برای درمان عفونت‌های ترکیوفایتون در کودکان استفاده می‌شود.
• نباید از تربینافین و ایتراکونازول برای درمان کودکان استفاده کرد.
• بهتر است برای جلوگیری از عفونت مجدد هنگام درمان خارش ژوک یا بیماری پای ورزش‌کاران، درمان عفونت قارچی ناخن هم مدنظر قرار گرفته شود.
• اگر نیاز باشد کودک تحت درمان سیستمیک قرار گیرد؛ بهتر است به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید یا از پزشک او بخواهید که کودک را به متخصص پوست ارجاع دهد.

عوارض درماتوفیتوز

یکی از اصلی‌ترین عوارض، ابتلا به عفونت‌های باکتری ثانویه است. ریزش مو از عوارض ابتلا به کچلی سر است. احساس درد و ناتوانی در تحمل کفش از عوارض ابتلا به عفونت قارچی ناخن است.

پیشگیری‌ از کچلی قارچی

• رعایت بهداشت پوست
• رعایت بهداشت ناخن
• اجازه ندهید پاها و پوستتان برای مدت طولانی خیس یا مرطوب بماند.
• در هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی مراقب باشید که از کفش‌هایی استفاده نکنید که مانع از دفع عرق شده و محیطی گرم و مرطوب ایجاد می‌کنند.
• درمان بیماری پای ورزش‌کاران می‌تواند از ابتلا به عفونت قارچی ناخن جلوگیری کند.
• لباس‌های زیر تمیز و گشاد بپوشید.