یکی از شایع ترین علائم پوست خشک خارش است، به گونه ای که فرد نمی تواند از خاراندن آن ناحیه اجتناب کند. پوست خشک در ماه های سرد زمستان و اقلیم های خشک رایج تر است. سالمندان بیش از افراد جوان در معرض خشکی پوست هستند.
پوست خشک در افراد با سابقه اگزما شایع تر است. خشکی پوست به ندرت می تواند عارضه جانبی مصرف برخی دارو ها باشد. خشکی پوست در افراد مبتلا به هایپو تیروئیدیسم یا کم کاری تیروئید شایع تر است.
تکرار چرخه (احساس خارش پوست و خاراندن آن) می تواند منجر به ضخیم شدن و تیره شدن پوست گردد. عوارض احتمالی خشکی پوست شامل ابتلا به راش پوستی، اگزما یا عفونت باکتریایی می باشند.
خشکی بیش از حد پوست می تواند سبب ترک خوردن آن و ایجاد فیشر پوستی شود. دارو هایی از جمله کورتیکو استروئید های موضعی، لوسیون ها و پماد های چرب یا روان کننده می توانند به تسکین خارش کمک کنند.
عفونت های ثانویه می توانند در اثر خاراندن و آسیب دیدن پوست به وجود آیند. برخی درمان های خانگی مانند کاهش دفعات حمام رفتن و چرب کردن بدن پس از حمام به وسیله مرطوب کننده ها می توانند به کنترل و جلوگیری از خشکی پوست کمک کنند.
خشکی پوست چیست؟
خشکی پوست وضعیتی بسیار شایع است که از طریق کمبود مقدار مناسب آب در سطحی ترین لایه پوست (اپی درم) شناخته می شود. در حالی که خشکی پوست مردان و زنان را به طور یکسان تحت تاثیر قرار می دهد اما افراد مسن جهت ابتلا به خشکی پوست بسیار مستعد تر هستند.
پوست افراد مسن مقادیر کم تری از روغن ها و نرم کننده های طبیعی پوست دارد. نواحی از جمله بازو ها، دست ها و مخصوصا قسمت پایینی پا ها بیش تر تحت تاثیر خشکی پوست قرار می گیرند. عوامل محیطی از جمله رطوبت و دمای هوا، تاثیر بسیاری بر مقدار آب باقی مانده در پوست دارند. برای مثال، هنگامی که هوای سرد و خشک به وسیله شومینه (کوره) گرم می شود، آن هوا با تبخیر کردن رطوبت پوست سبب خشکی آن می شود.
اپی درم به طول معمول شامل چربی (لیپید) و پروتئین می باشد. قسمت لیپیدی اپی درم به همراه پروتئین های آن (مانند فیلاگرین) به جلوگیری از دهیدراتاسیون (از دست دادن آب) پوست کمک می کنند.
هنگام کمبود پروتئین و یا لیپید، رطوبت پوست آسان تر تبخیر می شود. هنگامی که پوست خشک می شود می تواند حساس تر شده و در معرض ابتلا به راش ها و اختلالات پوستی قرار گیرد. اصطلاح پزشکی استفاده شده برای پوست خشک xerosis می باشد.
اقدامات ساده درمانی و پیشگیرانه در درمان پوست خشک بسیار موثر هستند. اقدامات ساده برای پیشگیری از خشکی پوست شامل اجتناب از مصرف صابون های قوی و پاک کننده های شیمیایی می شوند. درمان عموما نیازمند استفاده متداول تر و بیش تر از نرم کننده ها و مرطوب کننده های ملایم می باشد.
در صورت درمان نشدن خشکی پوست، این وضعیت می تواند به عوارضی از جمله درماتیت (التهاب پوست) اگزمایی، عفونت های باکتریایی ثانویه، سلولیت و تغییر رنگ پوست منجر شود. خوشبختانه، خشکی پوست اغلب خفیف بوده و به آسانی درمان می شود.
چه چیزی سبب خشکی پوست می شود؟
خشکی پوست یک علت ندارد. دلایل خشکی پوست بدن می توانند به عوامل خارجی و داخلی طبقه بندی شوند. عوامل خارجی شایع ترین علت های زمینه ای و آسان ترین آن ها برای تشخیص دادن هستند. عوامل خارجی شامل دمای پایین هوا و رطوبت پایین مخصوصا در طول زمستان و هنگام استفاده از وسایل گرمایشی مرکزی می شوند. عوامل داخلی شامل سلامت عمومی، سن، ژنتیک، سابقه خانوادگی و سابقه شخصی بیمار در ارتباط با ابتلا به بیماری هایی مانند درماتیت آتوپیک می شوند. افراد مبتلا به بیماری های مشخص تیروئیدی به طور ویژه ای مستعد ابتلا به خشکی پوست هستند.
عوامل خارجی ایجاد کننده خشکی پوست شامل موارد زیر می شوند:
- شست و شوی بیش از حد به وسیله صابون های قوی
- استفاده بیش از حد از مواد ضد عفونی کننده و حلال های چربی مانند الکل
- دمای پایین و سرد
- رطوبت کم
با این که حمام کردن و دوش گرفتن مقدار آب پوست را افزایش می دهد اما تبخیر این آب پس از حمام کردن سبب خشکی پوست می شود. احساس تنگی بیش از حد در پوست پس از استحمام می تواند بیانگر از دست رفتن بیش از حد آب و روغن های طبیعی پوست باشد.
یکی از شایع ترین عوامل ایجاد کننده خشکی پوست استفاده مکرر از صابون های قوی است. نوع صابون استفاده شده می تواند تاثیر بزرگی بر خشکی پوست داشته باشد. صابون یک ماده امولسیون کننده است که چربی پوست را از بین می برد. هر چه پوست بیش تر توسط صابون شسته شود چربی بیش تری از روی آن برداشته می شوند که در نهایت به خشکی پوست منجر می شود. استفاده بیش از حد صابون ها می تواند خشکی پوست را بدتر کند.
علاوه بر این، استفاده نامناسب از مرطوب کننده ها یا انتخاب یک نرم کننده ناکافی می تواند سبب مداومت یا بدتر شدن خشکی پوست شود. گاهی اوقات، مواد به کار رفته در لباس های مختلف نیز می تواند بر خشکی پوست تاثیر گذار باشد.
برخی مواد مانند پشم یا فیبر های صنعتی بیش تر می توانند سبب تحریک پوست و بدتر شدن خشکی آن شوند. خشکی پوست می تواند در اثر مصرف برخی دارو ها نیز ایجاد شود. برخی از این دارو ها، دارو های درمان فشار خون بالا، کلسترول بالا، حساسیت و دارو های آکنه یا جوش هستند.
گاهی اوقات، خشکی پوست می تواند نشانه ای از یک وضعیت پزشکی و داخلی باشد. برای مثال پیری می تواند بر طبق وراثت، افراد را برای ابتلا به خشکی پوست مستعد تر کند. علاوه بر این، اگزما، انواع پسوریازیس از جمله پسوریازیس سر، دیابت، کم کاری تیروئید و سو تغذیه همگی با خشکی پوست در ارتباط هستند.
علائم و نشانه های خشکی پوست
علامت اصلی خشکی پوست خارش است. افرادی که پوستی خشک دارند اغلب ممکن است بخش هایی قرمز رنگ، خشک و سفت بر روی پوست خود پیدا کنند که این بخش ها معمولا خارش دارند.
نواحی از پوست که به طور معمول تحت تاثیر قرار می گیرند بازو ها، دست ها، قسمت پایینی پا ها، شکم و نواحی در معرض ساییدگی مانند مچ و کف پا هستند. با شدید تر شدن خشکی پوست، ترک خوردگی ها و فیشر های پوستی می توانند به وجود آیند.
علائم و نشانه ها:
- خارش
- پوست سفت و خشک
- پلاک های قرمز اگزمای پوست (اگزمای سکه ای)
با بیش تر شدن خشکی پوست، احساس خارش می تواند شدید تر شود. خارش می تواند منجر به ایجاد چرخه احساس خارش و خاراندن شود. این چرخه، بیانگر احساس خارش پوست و خاراندن آن قسمت بوده و همچنین خارش را نیز تشدید می کند. چرخه احساس خارش و خاراندن، اغلب هنگامی اتفاق می افتد که کنترل هوشیارانه خارش پایین بوده و یا وجود ندارد مانند هنگامی که فرد به خواب می رود.
رایج ترین نواحی خشکی پوست قسمت پایینی پاها، دست ها و بازو ها می باشد.
خارش و سایش مداوم پوست می تواند سبب ضخیم و چرم مانند شدن پوست شود. در افراد دیگر ممکن است برآمدگی هایی کوچک و قرمز بر روی پوست ظاهر شوند. همچنین، این نقاط برآمده می توانند تحریک شده، باز شده و در صورت خارش عفونی شوند.
چگونه متخصصان خشکی پوست را تشخیص می دهند؟
معمولا، هنگامی که پزشک به صورت دیداری پوست را معاینه می کند می تواند خشکی آن را به آسانی تشخیص دهد. با این که، خشکی پوست می تواند در هر نوع پوست و در هر سنی اتفاق افتد اما سالمندان و افرادی که به طور دائم پوست خود را در معرض صابون ها یا مواد شوینده قرار می دهند بیش تر مستعد ابتلا به این وضعیت می باشند.
علاوه بر این، بررسی سابقه کامل پزشکی فرد و سابقه خانوادگی او می تواند به تشخیص خشکی پوست کمک کند. با بررسی سابقه پزشکی، ابتلا به بیماری های دیگر می تواند تایید شده و یا از احتمالات حذف شود. در موارد شدید تر، نمونه برداری پوست می تواند در تایید تشخیص و تهیه برنامه درمانی مفید باشد.
آیا خشکی پوست می تواند خارش زمستانی ایجاد کند؟
خارش زمستانی نامی عمومی برای علائم خارش پوستی است که در زمستان به وجود می آیند. این مورد در درجه اول توسط خشکی پوست ایجاد شده و در افراد سالمند بیش ترین شیوع را دارد.
خارش زمستانی را که توسط خشکی پوست ایجاد می شود می توان در افرادی دید که سابقه ابتلا به اگزما دارند. عوامل خارجی از جمله دمای پایین، رطوبت کم و استفاده از سیستم گرمایشی مرکزی می توانند سبب بدتر شدن خشکی پوست در فصل زمستان شوند. بنابراین، برخی افراد خشکی پوست در زمستان را خارش زمستانی می نامند.
آیا ژنتیک نقشی در خشکی پوست بدن دارد؟
علائم خشکی پوست می توانند توسط یک وضعیت ژنتیکی به نام ایکتیوز تقلید شوند. ایکتوز انواع مختلفی دارد. ایکتوز ولگاریس شایع ترین نوع آن بوده و یک بیماری پوستی است که سبب پوسته پوسته شدن شدید پوست می شود.
این نوع معمولا در نواحی پایینی پا ها رخ می دهد. ایکتیوز ولگاریس سبب ایجاد خشکی و فلس هایی شبیه به فلس های ماهی در پوست می شود. این نوع ایکتیوز ارثی است. خشکی پوست یکی از علائم عمده در درماتیت آتوپیک است که علتی ارثی دارد.
چه بیماری هایی سبب خشکی پوست می شوند؟
بیماری ها و تغییرات فیزیولوژیکی مشخصی می توانند سبب خشکی پوست شوند. خشک شدن پوست می تواند ناشی از پیری یا تغییرات هورمونی باشد که در زنان یائسه دیده می شود. در برخی موارد، افرادی که به بیماری هایی مانند کم کاری تیروئید، دیابت یا سو تغذیه (برای مثال، کمبود ویتامین A) ابتلا دارند ممکن است از خشکی پوست رنج ببرند.
بیماری های گفته شده در پایین می توانند سبب خشکی پوست شوند:
- کم کاری تیروئید
- دیابت
- سو تغذیه
- درماتیت آتوپیک
آیا دارو هایی برای درمان خشکی پوست وجود دارد؟
دارو هایی که برای درمان بیماری هایی مانند فشار خون بالا (مانند دارو های ادرار آور)، کلسترول بالا، آکنه و جوش استفاده می شوند می توانند سبب خشک شدن پوست شوند. دارو های رتینوئید مانند رتین A و ایزوترتینوئین برای درمان آکنه و جوش استفاده می شوند.
درمان خشکی پوست چیست؟
بهترین درمان خشکی پوست چرب کردن پوست به وسیله یک نرم کننده می باشد. نرم کننده ماده ای است که از تبخیر شدن آب پوست جلوگیری می کند. از آن جایی که اغلب خشکی های پوستی در اثر عوامل خارجی به وجود می آیند، درمان های خارجی مانند پماد ها و لوسیون ها می توانند استفاده شده و به طور موثری مشکلات پوستی را کنترل کنند. اغلب، خشکی پوست می تواند با استفاده از یک نرم کننده بدون نسخه و ملایم درمان شود. هنگامی که از دخیل نبودن دیگر عوامل خشکی پوست اطمینان حاصل می شود، هدف اصلی درمان ها رفع خارش، جلوگیری از کاهش آب و بازگرداندن آب و رطوبت پوست خواهد بود.
- لوسیون های ملایم جهت نرم کردن خشکی خفیف پوست
- لوسیون ستافیل
- لوسیون لوبریدرم
- لوسیون کورل
محصولات نرم کننده قوی برای پوست های به شدت خشک (این محصولات هنگام وارونه کردن ظرف آن به بیرون نمی ریزند)
- وازلین
- آکوافور
- پماد های استروئیدی موضعی شامل موارد زیر می شوند:
- پماد هیدروکورتیزون 1 درصد (کم قدرت)
- پماد پراموزون 2.5 درصد (کم قدرت)
- پماد تریام سینولون 0.1 درصد (قدرت متوسط)
- پماد 0.05 درصد فلوسینونید (پر قدرت)
به عنوان یک قانون عمومی، تنها پماد های کورتیکو استروئید خفیف مانند هیدروکورتیزون می توانند بر روی صورت، زیر بغل و کشاله ران استفاده شوند. استعمال طولانی مدت پماد های کورتیکو استروئیدی قوی مانند فلوسینونید می تواند سبب عوارض جانبی جدی از جمله نازک شدن پوست، ایجاد ترک پوستی و از بین رفتن پوست شود.
آنتی هیستامین های خوراکی مانند دیفن هیدرامین (بنادریل)، هیدروکسیزین (ویستاریل، آتاراکس) و سیتریزین (زیرتک) نیز می توانند سبب فرو نشاندن احساس خارش عمومی در پوست و فراهم شدن خواب راحت فرد در شب شوند. این دارو ها خود، تاثیری مستقیم بر روی خارش ندارند.
- دارو های ضد خارش خوراکی
- هیدروکسیزین (آتاراکس)
- دیفن هیدرامین (بنادریل)
عوارض احتمالی خشکی پوست
یکی از عوارض احتمالی خشکی پوست و خارش ابتلا به عفونت باکتریایی ثانویه است. عفونت ها می توانند خفیف بوده و خود به خود رفع شوند. همچنین، ممکن است این عفونت ها شدید بوده و نیاز به مصرف آنتی بیوتیک داشته باشند.
خارش شدید منجر به خاراندن مجدد می شود از همین رو چرخه احساس خارش پوست، خاراندن آن، ایجاد راش پوستی و خاراندن بیش تر رخ می دهد. با ادامه یافتن این چرخه، پوست نواحی که فرد آن ها را می خاراند سفت و ضخیم می شود. خاراندن مداوم پوست یک ناحیه می تواند به وضعیت های مزمن پوستی به نام نورودرماتیت (LSC) و ندول پروریگو منجر شود.
درمان های خانگی خشکی پوست
فرد باید جهت مرطوب سازی پوست خود 2 تا 3 بار در روز پماد نرم کننده بر روی پوست خود اعمال کند. خشکی پوست می تواند با گرفتن دوش های آب ولرم یا حمام هایی بهبود یابد که در آن ها از ساییدن بیش از حد پوست خودداری می شود. آب داغ و ساییدن بیش از حد می تواند روغن های طبیعی را که از پوست محافظت می کنند از بین برده و حتی سبب خشک تر شدن پوست شوند.
می توان با استفاده از مواد پاک کننده ملایم از خشکی پوست پیشگیری کرد. بسیاری از صابون های رایحه دار، بو زدا (دئودورانت) و ضد باکتریایی می توانند بسیار قوی بوده و روغن های طبیعی و محافظت کننده پوست را از بین ببرند. مرطوب کننده های خاصی که حاوی اسید لاکتیک (آملاکتین، لاک هیدرین) یا اوره (اوریکس، کارمول) هستند نیز در رطوبت رسانی به پوست مفید هستند.
مرطوب کننده های ملایم و بدون رایحه برای خشکی پوست مناسب هستند. نرم کننده های روغنی و غلیظ بهترین عملکرد را دارند. معمولا، مرطوب کننده ها باید ظرف 3 تا 5 دقیقه پس از حمام در حالی که هنوز پوست رطوبت دارد استفاده شود. رطوبت پوست و محیط بسیار در خشکی پوست تاثیر گذارند. حفظ کردن رطوبت بهینه پوست و استفاده از رطوبت ساز های داخل ساختمان می تواند به بهبود خشکی پوست کمک کند.
آیا پیشگیری از خشکی پوست امکان پذیر است؟
مرطوب سازی محیط داخلی مخصوصا در طول ماه های خشک تر زمستان می تواند در جلوگیری از خشک شدن پوست مفید باشد. گاهی اوقات، کاهش تعداد دفعات حمام رفتن و اجتناب از مصرف صابون ها و شوینده های قوی می تواند به بهبود خشکی پوست کمک کند. پاک کننده های قوی می توانند روغن های طبیعی و سیبوم (چربی پوست) را از بین ببرند. کاهش دفعات قرار گیری در معرض مواد محرک مانند مواد حل کننده و لباس های پشمی می تواند به پیشگیری از بدتر شدن خشکی پوست کمک کند.
فرد باید موارد زیر را رعایت کند:
- خودداری از مصرف صابون ها و مواد شوینده قوی
- استفاده از رطوبت ساز های داخل ساختمانی
- محدود کردن قرار گرفتن در معرض محرک ها از جمله مواد حل کننده
- خودداری از پوشیدن لباس های پشمی
- استفاده از لباس های ساخته شده از کتان یا فیبر طبیعی
- مهاجرت به محیطی بسیار پر رطوبت مانند شهر های نیو اورلئانز، هیوستون، بانگوک، هنگ کنگ یا مانیلا