اطلاعات لازم در مورد سرخک در کودکان

حدودا 89 هزار و 780 نفر در سال 2016 به خاطر بیماری سرخک جان باختند که اکثر آنها نیز کودکان زیر 5 سال بودند و این اتفاق علی رغم وجود برنامه های واکسیناسیون فراگیر بیماری سرخک رخ داد.

بیماری سرخک به دلیل وجود یک ویروس خاص از خانواده ویروس های پارامیکسو (Paramyxovirus) به وجود می آید و معمولا به خاطر تماس بدنی و یا هوای تنفس بین دو نفر منتقل می شود. این ویروس ابتدا سیستم تنفسی افراد را با عفونت مواجه می کند و کم کم به کل نواحی بدن انسان وارد می شود. بیماری سرخک مربوط به انسان هاست و تاکنون بروز آن در هیچ حیوانی گزارش نشده است.

تسریع فعالیت های ایمن سازی بدن انسان ها تاثیر به سزایی در کاهش آمار مرگ مربوط به بیماری سرخک داشته است. در بین سال های 2000 تا 2016 واکسیناسیون همگانی و فراگیر سرخک توانست از مرگ 20 میلیارد و 400 میلیون نفر انسان جلوگیری کند. آمار جهانی مرگ و میر از بیماری سرخک از سال 2000 به میزان 550 هزار و 100 نفر در سال 2016 به حدود 89 هزار و 780 نفر کاهش داشته است و شاهد کاهش 84 درصدی در این حوزه بوده‌ایم.

نکات مهم در رابطه با سرخک در کودکان

• با اینکه واکسن مربوط به بیماری سرخک به صورت کاملا امن و با قیمت مناسب در دسترس قرار دارد؛ اما در سال 2016 حدود 89 هزار و 780 مرگ به علت بیماری سرخک در جهان گزارش شد و اکثر قربانیان نیز کودکان زیر 5 سال بودند.
• واکسیناسیون سرخک در بین سال های 2000 تا 2016 منجر به کاهش 84 درصدی آمار مرگ کودکان از این بیماری شده است.
• در سال 2016 حدود 85 درصد از جمعیت کودکان جهان یک دوز از واکسن سرخک را ابتدای تولد خود دریافت کرده اند که این میزان نیز به نسبت سال 2000 در حدود 72 درصد افزایش داشته است.
• بین سال های 2000 الی 2016 برنامه جهانی واکسیناسیون سرخک از حدود 20 میلیارد و 400 میلیون آمار تخمین زده شده برای قربانیان بیماری سرخک جلوگیری کرده است. در نتیجه، استفاده از واکسن سرخک در برنامه های سلامت هر کشوری یک امر حیاتی و غیر قابل انکار کرد.

نشانه ها و علائم سرخک در کودکان و بزرگسالان

اولین نشانه از سرخک در کودکان و بزرگسالان معمولا تب بالا هست که حدود 10 الی 12 روز پس از تماس با ویروس، خود را نشان می دهد و در بین 4 تا 7 روز باقی خواهد ماند. آب ریزش بینی، سرفه، چشم های قرمز و خیس و علامت های کوچک و سفید در گونه نیز مواردی هستند که در همان مراحل اولیه بیماری ممکن است پدیدار شوند. بعد از چند روز یک جوش نمایان می شود که معمولا در ناحیه صورت یا بالای گردن قرار دارد.

پس از حدود 3 روز این جوش شروع به بیشتر شدن و پیشروی در بدن کرده و در نهایت به دست ها و پای فرد می رسد. جوش مذکور بین 5 تا 6 روز باقی می ماند و سپس از بین می رود. به صورت میانگین این جوش حدود 14 روز پس از تماس اولیه با ویروس سرخک پدیدار می شود و این بازه می تواند بین 7 تا 18 روز متناسب با شرایط و فاکتورهای مختلف متغیر باشد.

اکثر مرگ های مربوط به بیماری سرخک معمولا به خاطر مشکلاتی که این بیماری به همراه دارد رخ می دهند. این موارد بیشتر در بین کودکان زیر 5 سال شایع هستند و یا بزرگسالان 30 ساله و بیشتر. از جمله مشکلاتی که بیماری سرخک به همراه دارد می توان به کوری، آنسفالیت (ورم مغز)، اسهال شدید و کم آبی بدن، عفونت های ناحیه گوش و یا عفونت های شدید تنفسی نظیر ذات الریه اشاره کرد.

بیماری سرخک شدید معمولا بیشتر در آن دسته کودکانی به وجود می آید که به خوبی تغذیه نشده‌اند و ویتامین A بدن آنها خیلی کم است و یا آنهایی که سیستم بدنی آنها به دلیل بیماری های دیگری نظیر HIV تضعیف شده است. در محیط هایی با درجه بالای سوء تغذیه، به خصوص کمبود ویتامین A، و همچنین برنامه های سلامتی ضعیف، حدود 3 الی 6 درصد بیماری های سرخک به مرگ منجر شده و در گروه های جمعیتی آواره و بی خانمان حدود 30 درصد از بیماری سرخک منجر به مرگ و میر می شود.

در بانوانی که حین بارداری ویروس سرخک را دریافت می کنند امکان سقط جنین و یا بارداری زودرس وجود دارد. افرادی که از بیماری سرخک جان سالم به درد ببرند تا آخر عمر در مقابل این ویروس مقاوم خواهند بود و خطری آنها را تهدید نمی کند.

چه کسانی بیشتر در مجاورت خطر قرار دارند؟

کودکانی که در مقابل بیماری سرخک واکسیناسیون نشده اند بیشتر از هر کس دیگری در خطر مبتلا به این بیماری و مشکلات بعدی آن از قبیل مرگ هستند. بانوان باردار واکسیناسیون نشده نیز در معرض خطر مبتلا به بیماری سرخک قرار دارند. هر فردی که عموما سیستم ایمنی مناسبی نداشته باشد؛ (کسی که واکسیناسیون نشده و یا پس از واکسیناسیون شدن به خوبی امنیت بدنی را پیدا نکرده است) می تواند به این ویروس مبتلا گردد.

بیماری سرخک هنوز هم در اکثر کشورهای در حال توسعه دیده می شود که از جمله آنها می توان به بخش هایی از آفریقا و آسیا اشاره داشت. حجم زیادی از مرگ و میر بیماری سرخک (بیش از 95 درصد) در کشورهایی با میانگین درآمد پایین و برنامه بهداشت ضعیف اتفاق می‌افتد.

اپیدمی فراگیر بیماری سرخک می تواند برای کشورهایی که به تازگی از یک بلای طبیعی یا جنگ خارج شده اند بسیار خطرناک و کشنده باشد. آسیب رسیدن به سیستم بهداشتی و یا سرویس های سلامت می تواند به شدت پروسه ایمن سازی بدن کودکان به بیماری سرخک را با تداخل روبرو کرده و حضور جمعیت گسترده در کمپ های مختلف می‌تواند ریسک ابتدا به این عفونت کشنده را افزایش دهد.

انتقال سرخک

این ویروس بسیار واگیر دار می تواند از طریق سرفه، خمیازه کشیدن، تماس نزدیک و یا مستقیم با فرد آلوده منتقل شود. نزدیک شدن به ناحیه تنفسی یا گردن افراد مبتلا یکی از مهمترین راه های انتقال بیماری است.

این ویروس به مدت 2 ساعت بر روی پوست یا سطوح آلوده شده به صورت فعال و واگیر باقی می ماند و در کمین قربانیان بیشتر است. این ویروس تا 4 روز قبل از پدیدار شدن جوش اولیه می تواند از طریق فرد آلوده به دیگران منتقل شود و پس از آن نیز کماکان امکان انتقال ویروس و عفونت به افراد دیگر وجود دارد.

فراگیر شدن ناگهانی سرخک می تواند منجر به مرگ و میر زیادی در بین کودکان و مخصوصا افرادی با سوء تغذیه شود. در کشورهایی که خطر سرخک و ویروس آن به کلی از بین رفته است، ورود افرادی آلوده و با عفونت در سایر کشورها کماکان می تواند خطری جدی برای فراگیر شدن بیماری سرخک باشد.

درمان سرخک در کودکان

هیچ درمان ضد ویروسی خاصی برای ویروس سرخک شناخته نشده است. مشکلات جدی و دردناک مربوط به بیماری سرخک را می توان با محافظت از سلامت و داشتن تغذیه مناسب، ورود مایعات به اندازه کافی به بدن و درمان کم آبی به کمک داروهای خاص خوراکی از خود دور کرد. این راهکار به کمک اسهال و یا تهوع می‌تواند مایعات و دیگر موارد ضروری از دست رفته را در بدن جایگزین کند. جهت درمان عفونت گوش و چشم و ذات الریه پزشکان معمولا آنتی بیوتیک ها را برای بیماران تجویز می کنند.

تمامی کودکان مبتلا به سرخک باید در هر 24 ساعت دو دوز از ویتامین A را دریافت کنند. این درمان می تواند کمبود ویتامین A را که معمولا در بیماری سرخک برای بیماران رخ می دهد، حتی در کودکان دارای سوء تغذیه برطرف کند و همچنین می تواند از آسیب به چشم و کوری فرد مبتلا جلوگیری کند. ویتامین A و تزریق آن به بیماران همچنین تا 50 درصد آمار مرگ و میر به خاطر بیماری سرخک را نیز کاهش می‌دهد.

پیشگیری از بیماری سرخک

واکسیناسیون به موقع و منظم کودکان برای سرخک به همراه کمپین های بزرگ ایمن سازی در کشورهایی با آمار بالای بیماری سرخک و مرگ و میر آن مهمترین فاکتورهای پیشگیری از این بیماری کشنده محسوب می شوند. بیش از 50 سال است که کشورهای مختلف از واکسن مربوط به بیماری سرخک استفاده می کنند. این واکسن بی خطر بوده، تاثیرگذاری بالایی دارد و قیمت آن در عین حال پایین است. قیمت حدودی این واکسن یک دلار آمریکا است تا بدن کودک را در مقابل ویروس سرخک ایمن کند.

واکسن مربوط به سرخک معمولا با سرخجه و گاهی اوقات اوریون ترکیب شده و به کودکان تزریق می شود. تاثیر این واکسن چه در حالت ترکیبی و چه به صورت تکی پایدار است و تغییری در آن ایجاد نمی شود. افزودن واکسن مربوط به سرخجه به واکسن سرخک تنها اندکی قیمت این دارو را بالا می برد و در مجموع در هزینه های بهداشتی مربوط به برنامه فراگیر واکسیناسیون صرفه جویی خواهد شد.

در سال 2016 حدود 85 درصد از کودکان جهان یک دوز از واکسن سرخک را در ابتدای تولد به عنوان جزئی از برنامه فراگیر سلامت خود دریافت کردند و این میزان در مقایسه با سال 2000 حدود 72 درصد رشد داشت. برای تضمین مقاومت بدن در مقابل ویروس سرخک معمولا دو دوز از واکسن مربوطه پیشنهاد می شود چرا که 15 درصد از کودکانی که تنها یک بار واکسیناسیون می شوند، در مقابل ویروس نامقاوم و آسیب پذیر نشان می دهند.

در سال 2010، مجمع بهداشت جهانی 3 نقطه عطف را برای آینده و مقابله جدی تر با بیماری سرخک مشخص کرد که تا سال 2015 به آن ها برسیم:

• افزایش پوشش جهانی تزریق دوز اول واکسن بیماری سرخک با نام MCV1 تا حدود 90 درصد و افزایش 80 درصدی آن در هر منطقه
• کاهش و بهبود آمار بروز بیماری سرخک به کمتر از 5 در هر میلیون
• کاهش آمار تخمین زده شده مرگ و میر بر اثر سرخک تا 95 درصد با توجه به آمار تخمینی سال 2000

تا سال 2016 تلاش جهانی جهت بهبود واکسیناسیون سرخک در مناطق مختلف جهان منجر به 84 درصد کاهش آمار مرگ و میر در این حوزه شد. بین سال های 2000 تا 2016 با کمک و پشتیبانی سازمان مقابله با سرخک و سرخجه و همچنین اتحادیه واکسیناسیون Gavi، برنامه واکسیناسیون سرخک موفق شد از 20.4 میلیون مرگ و میر جهانی جلوگیری کند. در سال 2016 حدود 119 میلیون کودک برای مقابله با سرخک واکسینه شدند که این اتفاق در کمپین بزرگ واکسیناسیون 31 کشور رخ داد. تمامی نواحی WHO حالا هدف هایی را برای مقابله و از بین بردن این بیماری خطرناک تا سال 2020 تدوین کرده‌اند.

برنامه بزرگ سرخک و سرخجه

این برنامه که در سال 2001 از آن رونمایی به عمل آمد با نام M&R Initiative شناخته می‌شود که مربوط به دو بیماری سرخجه و سرخک در کودکان است. این پروژه یک همکاری جهانی بین سلیب سرخ ایالات متحده آمریکا، بنیاد مرکزی سازمان ملل، مراکز مربوط به کنترل بیماری ها و پیشگیری (CDN)، یونیسف و WHO است.

این پروژه می‌خواهد مطمئن شود هیچ کودکی دیگر به خاطر بیماری سرخک از دنیا نمی‌برود و هیچ کودکی با سندرم سرخجه مادرزادی به دنیا نخواهد آمد؛ کاهش آمار مرگ و میر سرخک تا 95 درصد تا سال 2015 و رسیدن به نابودی کامل سرخک و سرخجه حداقل در 5 منطقه WHO تا سال 2020 از جمله دیگر هدف های بلند مدت این پیمان بزرگ جهانی به شمار می‌روند.

پوست پدیا مرجع تخصصی بیماری های پوست و پدیا